Tez, Antitez, Sentez

Üniversitedeki derslerimden en sevdiğim "Teknoloji" kavramının sosyal ve felsefi açılardan irdelendiği bir ders var. Bir master dersine göre ağır olsa da, öğrencilerin aynı kavrama farklı açılar, araçlar ve kavramlarla nasıl yaklaşabileceği ve ne gibi sorular sorabileceklerini öğrenmelerini sağladıkları için öğrencilerden de çok olumlu tepkiler aldım geçmişte. Burada ele alınan pek çok perspektiften bir tanesi de Marksizm ve Marx'ın teknolojiye olan bakışı. Her ekolde olduğu gibi, o ekol ile daha önce karşılaşmamış öğrenciye, dersin sınırlarını aşmadan, oldukça giriş seviyesinde kalmak şartıyla Marx'ın (erken dönem ve geç döneminde) ne demekte olduğunu da basitçe anlatmak gerekiyor.

Derste anlatırken veya bazen bir şey okurken, düşünürken, farkettiğim şeylerden birisi, Kapitalizm'in (ve modernitenin) yıllar ve dönemler içerisinde kendisini nasıl dönüştürdüğü, kendini nasıl yeniden yeniden icat ettiği gerçeği oluyor. Kapitalizmin elinde Che bile satılabilen bir "Fruit of the Loom" marka tshirt haline geliyor. Engels'in 1845 yılında İngilterede İşçi Sınıfın Durumu kitabını yazdığı yıllarda çocuk işçilerin kömür madenlerinde kötü koşullarda çalışıp öldüklerini ve ilk defa o yıllara bir kanunla madenlerde çocukların çalışmasının yasaklandığını hayal etmek ne kadar zor, ve ne kadar kolay aslında. Kitapta aşağıdaki resmi görünce aklıma geldi bütün bunlar.