Teknokritik - 14: Üniversitelerimizin İnternet’teki Yeri ve İnternet Üzerinden Bizimle İlişkisi

(turk.internet.com)

Tarihte, öğrenci ve öğretim üyelerinin bu statülerinden kaynaklanan çeşitli haklara sahip olduklarını söyleyen ve bu hakları korumayı amaçlayan “üniversite” meslek birlikleri zaman içinde gelişerek bugün bildigimiz üniversitelerin ilk örneklerini oluşturmuş. Genellikle, adında “üniversite” sözcüğü ilk defa geçen yüksek eğitim okulunun 1088 yılında İtalya’da kurulmuş ve varlığını bugün de sürdüren Bologna Üniversitesi olduğu söylenir. Ne ilginçtir ki, diğer bazı kaynaklar, en eski üniversite olarak, Bologna’dan da daha önce, 425 yılında İstanbul’da Bizans sarayı içinde kurulmuş Constantinople Üniversitesi’nin dünyanın en eski üniversitesi olduğunu söylüyorlar (http://getir.net/7lg).

Dünyadaki üniversiteleri sıralamaya çalışan ve en iyi üniversiteleri tespit etmeyi amaçlayan karşılaştırma çalışmalarının bazıları, üniversitenin geleneğini de hesaba katmak için üniversitenin kaç yaşında oldugunu dikkate aldığı ve bu sıralamalarda öne geçmek için okulların ne taktikler uyguladıkları düşünürse, zaten kendi İnternet sitesinde tarihini Bizans dönemine dayandıran İstanbul Üniversitesi için burada önemli bir fırsat yatıyor olabilir. Şaka bir yana dünyada üniversiteleri çeşitli performans kriterleri üzerinden farklı amaçlar için karşılaştıran pek çok endeks ve sıralama çalışması bulunuyor. Türiye’de her yıl üniversite sınavlarında bir önceki yıl sınava giren öğrencilerin tercihlerinden doğan kollektif çıktıyı temel alan bir sıralama alışkanlığı bulunsa da, yarının tercihleri için dünün tercih yapmışlarına bakmaktan başka pek çok alternatif karşılaştırma da kurgulamak mümkün.

Bu sıralama çalışmalarından bir tanesi de üniversitelerin, yarının dünyasının can damarını teşkil eden Internet ağı üzerinde ne kadar merkezi ve önemli bir yer tuttuğunu ölçmeyi amaçlayan Webometrics Dünya Üniversiteleri sıralaması (www.webometrics.info). Bir üniversitenin, İnternet üzerinde dünya ile paylaştığı toplam içeriğin ne kadar zengin olduğu ve ne kadar referans gösterildigine göre yapılan bu sıralamanın ilk 10 sırası Amerikan üniversiteleri tarafından paylaşılmış durumda. Örneğin, birinci Massachusets Teknoloji Enstitüsü’nün tüm ders içeriklerini dünya ile paylaşmak için yıllardır çalıştığı, ikinci Harvard’ın eğitim verdiği alanlarda bilgi vermek amaçlı pek çok açıkgünlük (blog), tartışma ve içerik sayfası sunduğu düşünürsek, en azından sıralamanın ilk sıralarının gayet yerinde olduğu kolaylıkla söylenebilir. Yazının girişinde bahsettiğim Bologna Üniversitesi ise söz konusu sıralamaya Dünya’nın 72., Avrupa’nın 11., ve İtalya’nın en iyi üniversitesi olarak girmiş.

En İyi 10 Üniversite
1. Massachusetts Teknoloji Enstitüsü
2. Harvard Üniversitesi
3. Stanford Üniversitesi
4. Kaliforniya Üniversitesi Berkeley
5. Cornell Üniversitesi
6. Wisconsin Üniversitesi Madison
7. Minnesota Üniversitesi
8. Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü
9. Illinois Üniversitesi Urbana Champaign
10. Michigan Üniversitesi
Kaynak: Aralık 2009, www.webometrics.info

Üniversitelerin İnternet’i ne kadar iyi kullandıkları ve İnternet üzerinde ne kadar referans alındıklarını ölçen bu çalışmada, Türkiye, ülke olarak Güney Afrika’dan sonra, Kolombiya’dan önce, 45. sırada bulunuyor. Malesef ilk 100 üniversite arasında Türkiye’den hiç üniversite bulunmuyor. İlk 500’de bir, İlk 1000’de ise sadece 8 üniversitemiz kendisine yer bulabilmiş durumda. Aralık 2009 itibariyle Yükseköğretim Kurlu’nun İnternet sitesinde, bağlantı verilmiş 131 üniversitemiz bulunsa da, bunlardan sadece 70 tanesi ve bunlara ek olarak 1 tıp fakültesi, 1 araştırma merkezi, 2 harp okulu ve Türkiye dışında eğitim veren 1 üniversite, Dünya’daki ilk 6.000 okul içinde yerini almış. Türkiye kaynaklı bu kuruluşların Dünya sıralamasındaki yerleri de şöyle:

TÜRKİYE’DEN ÜNİVERSİTELERİN DÜNYA SIRALAMASI

1 Orta Doğu Teknik Üniversitesi 435
2 Boğaziçi Üniversitesi 510
3 Bilkent Üniversitesi 630
4 Ankara Üniversitesi 765
5 İstanbul Teknik Üniversitesi 828
6 Sabancı Üniversitesi 850
7 Hacettepe Üniversitesi 903
8 Anadolu Üniversitesi 904
9 Ege Üniversitesi 1002
10 Gazi Üniversitesi 1050
11 İnonü Üniversitesi 1152
12 İstanbul Üniversitesi 1256
13 Dokuz Eylul Üniversitesi 1306
14 Erciyes Üniversitesi 1364
15 Çukurova Üniversitesi 1475
16 Selçuk Üniversitesi 1569
17 İstanbul Bilgi Üniversitesi 1570
18 Uludağ Üniversitesi 1680
19 Karadeniz Teknik Üniversitesi 1791
20 Yıldız Ünversitesi 1869
21 Koç Üniversitesi 1935
22 Gaziantep Üniversitesi 1976
23 Süleyman Demirel Üniversitesi 1995
24 Trakya Üniversitesi 2074
25 Fatih Üniversitesi 2130
26 Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi 2155
27 Sakarya Üniversitesi 2190
28 TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi 2203
29 Atatürk Üniversitesi 2208
30 Marmara Üniversitesi 2233
31 Afyon Kocatepe Üniversitesi 2243
32 İstanbul Kültür Üniversitesi 2281
33 Mersin Üniversitesi 2305
34 Akdeniz Üniversitesi 2313
35 Cumhuriyet Üniversitesi 2347
36 Sütçü İmam Üniversitesi 2349
37 Başkent Üniversitesi 2367
38 İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü 2430
39 Ondokuz Mayıs Üniversitesi 2442
40 Eskişehir Osmangazi Üniversitesi 2443
41 Atılım Üniversitesi 2474
42 Fırat Üniversitesi 2533
43 Yüzüncü Yıl Üniversitesi 1585
44 Kocaeli Üniversitesi 2601
45 Pamukkale Üniversitesi 2638
46 Çankaya Üniversitesi 2763
47 Yeditepe Üniversitesi 2828
48 Balıkesir Üniversitesi 2841
49 Adnan Menderes Üniversitesi 2862
50 Dicle Üniversitesi 3035
51 Celal Bayar Üniversitesi 3086
52 Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü 3325
53 Zonguldak Karaelmas Üniversitesi 3384
54 Gaziosmanpaşa Üniversitesi 3417
55 Doguş Üniversitesi 3441
56 Galatasaray Üniversitesi 3458
57 Harran Üniversitesi 3725
58 Abant İzzet Baysal Üniversitesi 3760
59 Düzce Üniversitesi 3806
60 Bahçeşehir Üniversitesi 3822
61 Maltepe Üniversitesi 3967
62 Muğla Üniversitesi 4001
63 Işık Üniversitesi 4043
64 Niğde Üniversitesi 4131
65 Beykent Üniversitesi 4486
66 Cerrahpaşa Tıp Fakültesi 4526
67 Kırıkkale Üniversitesi 5007
68 Dumlupınar Üniversitesi 5083
69 İstanbul Ticaret Üniversitesi 5141
70 Kara Harp Okulu 5224
71 Kafkas Üniversitesi 5228
72 Mustafa Kemal Üniversitesi 5238
73 Haliç Üniversitesi 5335
74 Ahmet Yesevi Üniversitesi 5778
75 Hava Harp Okulu 5825

Elbette her ölçüm gibi bu ölçüm de yanlış, her sıralama gibi bu sıralama da hatalıdır. Ölçenlerin ölçüm için yaptıkları kabuller, üst sıralardaki okulların her nasılsa işine yarayıp, üniversitenizin İnternet üzerinde aslında ne de güzel işler yapmakta olduğunu yakalamaya engel olabilir. Üniversite gibi doğası gereği birbirinden farklı olması beklenen kurumları ölçmek iddiasıyla bir cetvele yatırıp sonra da bunları boyuna göre sıralamak tek başına yeterli bir gösterge olmaz, kabul.

Ancak bu sıralamaya bakıp da, beğenmeyip bahane bulmak yerine, Türkiye’de üniversiteler:

• İnternet’i gerektiği gibi kullanıyorlar mı?
• İnternet üzerinden toplumu ile etkin ve çift yönlü bir ilişki kuruyorlar mı?
• İnternet üzerinde sağladıkları içerik ile topluma ne kadar yol gösteriyorlar ?
• Dünyada ne kadar referans gosteriliyorlar?
gibi sorular sormamızı sağlıyorsa, bu sıralama, olası tüm sakıncalarına rağmen bize iyi sorular sorduran, faydalı bir sıralamadır.

Bu yazıyı yazarken amacım, ne yapalım da okulumuzun, ülkemizin yerini bu sıralamada yükseltelim, haydi hep beraber şuraya tıklayalım, buraya oy verelim gibi bir çağrı yapmak değil. Bu sıralama tek başına önem taşımıyor. Ama ülkemizdeki üniversitelerin İnternet üzerinden hayatımıza sağlayabileceği katkı, bizimle kurabileceği doğrudan ilişki ve toplum üzerindeki yapabileceği yaygın etki büyük önem taşıyor.

Bir düşünün, siz yıllarca okuduğunuz, uzaktan beğendiğiniz, kızınızı oğlunuzu göndermek istediğiniz veya yakından komşusu olduğunuz üniversitenizle İnternet sayesinde nasıl bir ilişki kurmak isterdiniz? Soruyu tersten sormak da mümkün: üniversitelerimiz, sizinle aynı şehirde, aynı ülkede yaşan, öğrencileriniz, çalışanlarınız ve bunların aileleri dışındaki vatandaşlarla İnternet sayesinde nasıl başka ilişkiler kurabilir ve geliştirebilirsiniz?